Vulkanen

Onze planeet herbergt ongeveer 850 actieve vulkanen; verreweg de meeste liggen in een halve cirkel rond de Stille Oceaan. Vandaag zijn zeker 20 van die vulkanen actief. Gemiddeld tellen geofysici zo'n 50 tot 70 vulkaanuitbarstingen per jaar.

Een van de meest levendige vulkanen is Stromboli. Deze Italiaanse vuurberg in de Middellandse Zee, even ten noorden van Sicilië (Italië), is al meer dan 2 400 jaar actief. Maar het kan ook anders... De Pinatubo heeft zo'n 600 jaar geen enkel teken van leven gegeven. Dat wil zeggen, tot juni 1991, want toen ontwaakte de Filippijnse vulkaan alsnog.

De meest dodelijke vulkaanuitbarstingen

Bij de uitbarsting van de Vesuvius (Pompeji, Italië) in 79 na Christus vielen 3 360 doden. De eruptie van Mount St. Helens (Washington, USA) in 1980 werd 57 mensen fataal. De Fuego in Guatemala kostte in 2018 432 mensen het leven.

Supervulkanen

Op het Indonesische eiland Sumatra ligt een wel héél erg groot meer. Het is 100 km lang, 30 km breed en kent een gewelddadige ontstaansgeschiedenis: het Tobameer is de 'krater' van een gigantische vulkaan!

De laatste uitbarsting, die 10 000 keer krachtiger was dan die van Mount St. Helens, dateert van 75 000 jaar geleden. Toen spuwde de supervulkaan maar liefst 2 800 kubieke kilometer materiaal uit.

Yellowstone Park

Op de grens van Wyoming, Montana en Idaho (USA) ligt Yellowstone Park met zo'n 3 000 geisers en heetwaterbronnen. Old Faithful is de bekendste en meest betrouwbare: de geiser spuit iedere 75 tot 90 minuten gedurende 240 seconden ongeveer 45 000 liter kokend water 52 meter hoog de lucht in. Prachtig om te zien, maar wat de meeste toeristen zich niet realiseren is dat ze bovenop een supervulkaan staan!

Wetenschappers berekenden dat de vulkaan onder Yellowstone Park ongeveer iedere 600 000 jaar tot uitbarsting komt en dat de laatste eruptie alweer 640 000 jaar geleden is... Een nieuwe uitbarsting zal vrijwel zeker een groot deel van Noord-Amerika verwoesten en, door de grote hoeveelheid as en zwaveldioxide die dan in de atmosfeer terechtkomt, waarschijnlijk een nieuwe ijstijd veroorzaken.

Vulkanen in Nederland

Nederland telt geen enkele vulkaan, laat staan een supervulkaan. Of toch? Nou, sinds begin jaren '60 weten we dat zo'n 150 miljoen jaar geleden, even ten zuiden van waar nu Vlieland ligt, een vulkaan stond met een hoogte van 1 000 en (aan de basis) een diameter van 15 000 meter. Ruim 12 miljoen jaar is ie actief geweest, die Zuidwalvulkaan. Maar inmiddels is de vuurspuwer letterlijk dood en begraven: de top van de berg ligt zo'n 2 000 meter onder de bodem van de Waddenzee.

Net zo dood en begraven is de Nederlandse vulkaan die in 2020, zo'n 100 km ten noordwesten van Texel werd ontdekt. Mulciber, genoemd naar de Romeinse god van vuur en vulkanen (en beter bekend als Vulcanus), was net als de Zuidwalvulkaan actief tijdens het opbreken van het supercontinent Pangea.

Ook Nederlands maar niet dood of slapend maar actief (want in de afgelopen 10 000 jaar minimaal één keer uitgebarsten) zijn de Quill en Mount Scenery op resp. Sint Eustatius en Saba. Beide Caribische eilanden zijn immers op 10 oktober 2010 openbare lichamen (een soort bijzondere gemeenten) van Nederland geworden. Het was voor het Koninklijk Nederlands Meteorologisch Instituut (KNMI) aanleiding om een heuse vulkanoloog in dienst te nemen.