Virussen

Virussen zijn microscopisch kleine deeltjes die bestaan uit erfelijk materiaal, verpakt in een eiwitmantel. Virusdeeltjes zijn héél klein: ze hebben een doorsnede van 20 tot 300 nanometer (nm).

Je kunt ze niet met een gewone (optische) microscoop zien, daar heb je een elektronenmicroscoop voor nodig. SARS-CoV-2, het coronavirus dat COVID-19 veroorzaakt, heeft een diameter van ca. 100 nm of 0,000 1 mm. Dat maakt het virus ongeveer 1 000 keer kleiner dan een bacterie.

Virussen leven niet

Het zal je misschien verbazen, maar virussen leven niet.

Er zijn zo'n 280 verschillende definities van "leven", maar de huidige, officiële wetenschappelijke definitie luidt:

1. leven is een 'open' natuurkundig-scheikundig systeem;
2. dat door middel van uitwisseling van energie en materie met zijn omgeving;
3. en dankzij een inwendige stofwisseling;
4. in staat is om zichzelf in stand te houden;
5. te groeien;
6. zich voort te planten;
7. en zich aan te passen aan veranderingen in zijn omgeving.

Volgens die definitie zijn virussen dus géén leven. Immers, ze missen 2 belangrijke eigenschappen:

1. ze hebben geen eigen stofwisseling;
2. en ze kunnen zich niet voortplanten (daar hebben ze een gastheercel voor nodig).

Toch worden virussen op dezelfde manier (hiërarchisch) ingedeeld als planten en dieren. In 2018 onderscheidden wetenschappers 14 ordes, 143 families, 64 onderfamilies, 846 geslachten en 4 958 verschillende soorten virussen.

Besmettelijkheid

De besmettelijkheid of overdraagbaarheid van virussen wordt uitgedrukt in het zgn. basaal reproductiegetal (basic reproduction number) of besmettingsgetal en geschreven als R₀.

De Amerikaans-Chinese epidemioloog dr. Eric Feigl-Ding twitterde begin 2020 over de besmettelijkheid van SARS-CoV-2: "Holy mother of God, the new coronavirus is a 3.8! (...) It is thermonuclear pandemic level bad." Om daar voor de cijferfetisjisten aan toe te voegen: "95% confidence interval, 3.6-4.0."

Bij een R₀ van minder dan 1 dooft een ziekte uit. Maar een besmettingsgetal van 3,8 wil zeggen dat 1 patiënt gemiddeld 3,8 anderen besmet. Dat is inderdaad redelijk "thermonucleair" als je bedenkt dat de gewone griep tussen de 0,9 en 2,1 scoort en de longziekte SARS ca. 2.0.

Eind maart 2020 schatte het European Centre for Disease Prevention and Control (ECDC) de R₀ voor COVID-19 op 2,8 tot 3,3. Hoogleraar virologie Marion Koopmans van het Erasmus MC in Rotterdam daarover: "Het is belangrijk te beseffen dat er grote onzekerheden zijn bij het schatten van R₀."

Dodelijkheid

'Gewone' griepvirussen maken elk jaar wereldwijd 250 tot 500 duizend slachtoffers. Aan SARS (2003) overleed 10 procent van de 8 098 geïnfecteerden. Aan de 'dromedarisziekte' MERS (2012-2017) overleed 35 procent van de 1 879 besmette mensen.

Tijdens de eerste golf (maart-april 2020) kwam zo'n 5 procent van alle mensen die het coronavirus opliepen in het ziekenhuis terecht. Ongeveer 30 procent van die mensen eindigde op de intensive care. 1,0 tot 1,3 procent van alle met SARS-CoV-2 besmette mensen stierf. Daarmee was de eerste versie van het coronavirus 10 tot 13 keer dodelijker dan de griep.