Aardbevingen

Op zondag 26 december 2004, om 00:58 uur Greenwich Mean Time (01:58 uur Nederlandse tijd), deed zich ongeveer 160 km ten westen van noordelijk Sumatra (Indonesië) gedurende 3 tot 4 minuten een aardbeving voor met een kracht van 9,0 op momentmagnitudeschaal.

2 dagen daarvoor was bij de sub-Antarctische Macquarie-eilanden (ca. 1 500 km ten zuidoosten van Tasmanië) al een aardbeving van 8,1 op de momentmagnitudeschaal geregistreerd. Maar volgens de United States Geological Survey (USGS) was dat "louter toeval".

Bij de zeebeving van 26 december werd de oceaanbodem langs een bekende breuklijn en over een afstand van 1 200 tot 1 300 km enkele meters 'opgetild'. Daarbij kwam volgens geologen ongeveer 475 000 kiloton TNT aan energie vrij. Dat is evenveel als bij de gelijktijdige ontploffing van 23 000 Nagasaki-atoombommen.

De eerste naschok kwam al 3 uur na klap één en had een magnitude van 7,1. Net voldoende om de tweede (van in totaal drie) tsunami's te doen ontstaan. Volgens veel seismologen is daarvoor namelijk een aardbeving nodig met een kracht van minimaal 7 tot 7,5 op de momentmagnitudeschaal.

De 10 grootste aardbevingen op de momentmagnitudeschaal

Tsunami

Tsunami betekent letterlijk "havengolf". Een normale oceaangolf heeft een snelheid van ongeveer 90 km/uur; tsunami's daarentegen bereiken snelheden tot wel 950 km/uur. Dat komt overeen met de kruissnelheid van een passagiersvliegtuig. En zodra zo'n havengolf op land stuit, kan ie door de ondiepe kustwateren opgestuwd worden tot een hoogte van wel 10 meter.

Plaatselijk komen in de Stille Oceaan gemiddeld 2 destructieve tsunami's per jaar voor. Havengolven die in het hele Pacifische gebied dood en verderf zaaien komen gemiddeld elke 10 tot 12 jaar voor.

Gelukkig dient een tsunami zich doorgaans van tevoren aan. Een tsunamigolftop wordt namelijk voorafgegaan door een golfdal. Daarbij trekt de zee zich eerst tot wel honderden meters terug. En dan komt van alles boven water dat anders nooit te zien is. 15 tot 30 minuten daarna komt dan de onvermijdelijke, alles verslindende top van de tsunami...

Helaas was jaren daarvóór al uit wetenschappelijk onderzoek gebleken dat als mensen gewaarschuwd worden voor bijvoorbeeld een ernstige overstroming of storm, meestal slechts 20 procent van de bevolking daadwerkelijk in actie komt. De overige 80 procent neemt een afwachtende houding aan. Dat heeft ongetwijfeld bijgedragen aan het grote aantal slachtoffers.

'Bijwerking'

De zeebeving had trouwens ook nog een andere 'bijwerking'. Wetenschappers van de Amerikaanse ruimtevaartorganisatie NASA meldden enkele dagen later dat de aarde "door een verplaatsing van massa naar het centrum van de planeet" 2,676 microseconden sneller om zijn as was gaan draaien.

Niet lang daarna nuanceerde NASA dat echter alweer: "De lengte van een dag is met een nauwkeurigheid van ca. 20 microseconden te meten." Met andere woorden: een afwijking van 2,676 microseconden is helemaal niet meetbaar...

De 10 grootste aardbevingen naar aantal dodelijke slachtoffers